وقتی خانه‌ ها زیستگاه حیوانات می‌شود/ حیوان دوستی یا حیوان آزاری

به گزارش خبرنگار مهر، با نگاهی به تاریخ در می‌یابیم که نگهداری از حیوان خانگی از دیرباز در میان ایرانیان امری مرسوم و متداول بوده و از حیوانات به ویژه سگ برای انجام برخی کارها از جمله شکار و نگهبانی دادن استفاده می‌شده و پرورش پرندگان هم برای کسب درآمد و هم تفریح و سرگرمی بسیار متداول بوده است.

فرم و شکل جدید نگهداری از حیوانات در روزگار کنونی با نیاکان متفاوت بوده به طوریکه ورود حیواناتی مانند انواع خزندگان، جوندگان، پرندگان و حتی وحوش به زندگی‌های شهری نشان از ظهور و گسترش نوعی جهان‌بینی تازه در جوامع دارد.

پدیده نگهداری از حیوان خانگی در جامعه معلول تبلیغات ماهواره است

ظهور و بروز مقوله خرید و فروش حیوانات خانگی در قالب امروزی نشات یافته از عوامل چندی از جمله تبلیغات ماهواره‌ ها و شبکه‌ های مجازی است که با تولید برنامه‌ های جذاب به معرفی نژادهای گوناگون حیوانات خانگی پرداخته و مخاطب را به این باور سوق می‌دهد که داشتن حیوان خانگی یکی از نیازهای زندگی محسوب می‌شود.

طبیعتا نمی‌توان از اثرات و نتایج این قبیل برنامه‌ها چشم پوشید زیرا طراحان  آن در قالبی بسیار مرموزانه و غیر مستقیم عملا مخاطب را مجاب به خرید و نگهداری از یک حیوان در منزلش کرده و این تبلیغات با پیش‌فرض‌هایی همچون تعریف نژادهای مختلف سگ و گربه برای نگهداری در آپارتمان یا ویلا به افکار مخاطبان جهت می‌دهد.

داشتن حیوان خانگی مولفه جایگاه طبقاتی مرفه است

دامپزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه ارتقا جایگاه طبقاتی را از انگیزه‌های  گرایش مردم به نگهداری از حیوانات در منازل می‌داند و در این رابطه می گوید: آنچه در استان کرمانشاه  قابل مشاهده است، علاقه به خرید اسب در میان ثروتمندان به شکل معمول و یا غیر معمول است و لذا می‌توان داشتن حیوان خانگی را یکی از مولفه‌های ارتقا جایگاه طبقاتی دانست.

علی قشقایی کاهش تعداد فرزندان در یک خانواده، پیری جمعیت و تنها شدن را از دیگر انگیزه‌ های گرایش به نگهداری حیوان خانگی در جوامع صنعتی برشمرد و گفت: تنهایی و نداشتن همدم و مونس نقش اساسی در گرایش به این امر دارد همچنانکه در دنیای غرب افراد مسن علاقه بسیار زیادی به نگهداری از حیوان دارند.

بر اساس تحقیقات روانشناسان  نگهداری از حیوان خانگی  در سلامت روح و روان افراد نقش بسیار مثبت و اثرگذاری دارد و ثابت شده افرادی که با گل و گیاه و حیوان سروکار دارند کمتر دچار سکته قلبی و مغزی می‌شوند، این کار همچنین در پیشگیری از افسردگی در افراد کهنسال مفید است.

فقهای شیعه آزار سگ را جایز نمی‌ دانند

در منابع دینی ما به صراحت بر رعایت حقوق حیوانات تاکید شده، فقهای بزرگ شیعیان را از هر گونه آزار حیوانات منع کرده اند.

قشقایی استفاده از سگ برای انجام تحقیقات و پژوهش و آموزش را از مهم‌ترین خدمات این حیوان به ارتقا دانش بشری دانست و بیان کرد: امروزه این حیوان در تحقیقات علوم زیستی از جمله در پزشکی و دامپزشکی و همچنین در امور آموزشی در رشته‌هایی نظیر دامپزشکی استفاده بی‌بدیلی دارد.

سگ همواره به عنوان یک همراه با انسان‌ها زندگی کرده و کمک‌های فراوانی به بشر کرده است، در قطب شمال از آن به عنوان سورتمه‌کش استفاده می‌شود، سگ‌های مین‌یاب و سگ‌های پلیس برای یافتن مواد مخدر، سگ‌های جستجوگر  برای یافتن افراد زنده‌ای که زیر آوار مانده‌اند و همچنین کمک به نابینایان و نگهبانی از باغ و منزل از دیگر کاربردهای این حیوان در دنیای امروز است و دیگر وظیفه نگهبانی از گله به عنوان تنها کاربرد سگ معنا ندارد.

در رعایت حقوق سگ استناد به این روایات از سوی علامه جعفری بسیار قابل تامل است که اگر مقدار کمی آب در اختیار داشتیم و دو حیوان یکی سگ و دیگری گوسفند در آستانه تشنگی و هلاکت بودند واجب است که گوسفند را ذبح شرعی کرده و آب را به سگ بنوشانیم تا هلاک نشود، امام علی(ع) دشنام و لعن و نفرین حیوانات را ممنوع دانستند.

فعالیت ده‌ ها انجمن با محوریت دفاع از حقوق حیوانات در کشور

از نیمه قرن نوزدهم انجمن‌های حمایت از حیوانات در دنیا شروع به شکل گرفتن کرد، در کشور ما نیز انجمن حمایت از حیوانات ایران (IranS.P.C.A) از سال ۱۳۷۷ شروع به فعالیت کرده و امروزه ده‌ها  انجمن در سراسر کشور با محوریت دفاع از حقوق حیوانات فعال هستند ازجمله آنها می‌توان به انجمن دیده‌بان حقوق حیوانات، انجمن حمایت از گربه‌های بی‌سرپرست، انجمن تخصصی حیوانات خانگی (میهن پت) و انجمن حمایت از سگ‌های آسیب دیده اشاره کرد.

قشقایی گفت: نگهداری حیوان خانگی به شرطی مقبول است که اولا با ارزش‌ های دینی ما در تضاد قرار نگیرد و ثانیا حقوق حیوان شامل غذا و آب کافی، محل و آشیانه مناسب و شرایط بدون استرس و عذاب فراهم شود.

وی جلوگیری از بیان رفتار طبیعی حیوان را ظلم به حیوان عنوان کرد و افزود: به عنوان مثال پارس کردن رفتار طبیعی سگ است و صاحب آن اگر سگ را در آپارتمان نگهداری می‌کند باید این حق طبیعی را از سگ سلب نکند همچنین نگه‌داری پرنده در قفس رفتار طبیعی او که پرواز است را محدود می‌کند.

قشقایی پیرامون نظارت بر کلینیک‌های حیوانات افزود: در حال حاضر اداره دامپزشکی و نظام دامپزشکی متولی نظارت بر کلینیک‌های دام‌های کوچک هستند و کار خرید و فروش حیوانات خانگی در حیطه کاری این کلینیک‌ها نیست.

عدم التزام عملی به رعایت حقوق حیوانات در کشور

مدیر موسسه یاران سبز ژینگه نیز می‌گوید: در رابطه با حقوق حیوانات عدم پایبندی به حقوق حیوانات و  تفکرات غلط میان مردم نیز از مشکلات موجود در فرهنگ ساختاری کشور و نیز عدم التزام عملی به قوانین شرع در رعایت حقوق حیوانات از دیگر مشکلات است.

افشین عبدالهی نژاد افزود: در حال حاضر اکثر فعالان محیط زیست با نگهداری از حیوانات وحشی در منزل مشکل دارند و حیواناتی که طبیعتا با انسان همزیستی دارند در صورت داشتن شرایط لازم نگهداری آنها در منزل مشکلی ندارد.

وی باور و افکار غلط در مورد حیوانات از جمله اینکه جغد حیوان شومی است یا اینکه مهره مار شانس دارد را ناپسند عنوان کرد و افزود: در حال حاضر مشغول نگارش کتابی با عنوان «تفکرات، خرافات و عقاید غلط در مورد حیوان» هستم.

عبدالهی نژاد داشتن شرایط مناسب و خاص در منزل برای نگهداری از حیوان را الزامی دانست و گفت: خودخواهی انسان سب جدایی حیوان از زیستگاه طبیعیش و ورود به زیستگاهی دیگر می‌شود.         

در منابع دینی اسلامی احادیث و روایات فراوانی در رعایت حقوق حیوانات آمده از جمله علامه محمد تقی جعفری، این فیلسوف بزرگ دنیای اسلام در یکی از آثار مکتوب خود به گوشه‌ای از این روایات اشاره کرده از جمله اینکه دین اسلام شکار حیوانات به منظور تفریح را حرام می‌داند یااینکه وادارنمودن یک حیوان به جنگ با حیوان دیگر حرام است یا شکار جوجه در آشیانه هنگامی که به پرواز درنیامده حرام است زیرا آن جوجه درآشیانه‌اش در پناه خداوند است.

خلأ مرجع قانونی برای رسیدگی به آزار حیوانات

متاسفانه بی‌توجهی به دستورات دین مبین اسلام در رعایت حقوق حیوانات سبب شده که حتی مرجع قانونی برای رسیدگی به آزار و اذیت حیوانات در کشور وجود نداشته باشد هر چند موارد نادری از صدور حکم قضایی برای افرادی که به حیوانات آزار رسانده‌اند، دیده می‌شود.

به نظر می رسد علاقه افراد به همزیستی با حیوان و یا به اصطلاح نگهداری از حیوان خانگی فراتر از مقوله وابستگی به طبقات اجتماعی مرفه و یا مراقبت از حیوان برای در امان ماندن از آسیبها و خطرات بیرونی در کمین حیوان است بلکه توجه به این موضوع  که خلأ عاطفی و روحی افراد، حیوانات را وارد حریم خصوصی زندگیشان کرده و خطر ابتلا به امراض جسمانی را در سودای برطرف کردن مشکلات روانی به جان می‌خرند، نیز قابل تامل است.

از سوی دیگر جریانی در ضدیت با طرفداران نگهداری از حیوان خانگی نیز در میان است که در کمال قساوت از هرگونه رفتاری برای آزار رساندن به حیوانات دریغ نکرده و این میان نبود مرجع قانونی محکم برای رسیدگی به حقوق حیوانات به افراد بی اطلاع میدان داده است.